Projecties als afweermechanisme
Ieder mens doet in zijn kindertijd pijn op. Omdat het voor het kind te bedreigend is om die pijn te voelen, wordt die pijn op dat moment niet verwerkt en ontstaat er een afweermechanisme, dat als functie heeft om het kind te beschermen. Later, als volwassenen, gebruiken wij die afweermechanismen nog steeds om ons te beschermen.
Hoe werkt een afweermechanisme?
In het heden wordt die (oude) pijn soms getriggerd door iets of iemand in onze omgeving. In feite zijn we nu wel toegerust om de pijn te voelen, maar onbewust denken we van niet. Wat gebeurt er dan: we durven nog steeds niet die pijn te voelen en gooien er ter zelfbescherming een saus van kwaadheid overheen. De kwaadheid beschermt ons tegen de pijn die er onder ligt. Het is makkelijker om kwaadheid te voelen dan pijn. Vaak zit er ook schaamte, en om de pijn van deze schaamte niet te voelen, richten we onze boosheid naar buiten. Als iemand ergens boos over wordt, kun je ervan uitgaan dat er pijn is getriggerd. Deze kwaadheid richten we vervolgens op de persoon die de oude pijn heeft getriggerd. De functie daarvan is om die pijn van ons zelf weg te houden. Wat deze persoon ons ook heeft "aangedaan", hij/zij is nooit de oorzaak, enkel de aanleiding die de oude pijn naar boven heeft gehaald. Het is een richtingaanwijzer! Daar zit nog iets dat erom vraagt verwerkt te worden.
Zelf-reflectie
Wat we meestal doen is onze boosheid blijven richten op de persoon die de pijn heeft aangeraakt. Dat is het meest veilige. Maar wat we eigenlijk zouden moeten doen is naar binnen keren en voelen wat er in ons geraakt is. Dit is het principe van zelf-reflectie. Iedere keer als we ergens heftig op reageren: naar binnen keren en voelen welke oude pijn onze aandacht vraagt. En beseffen dat de persoon die jouw oude pijn heeft getriggerd niet de oorzaak, maar slechts de aanleiding was. Als je namelijk die oude pijn niet had, zou je ook niet zo heftig reageren. Je kunt natuurlijk iets niet leuk vinden wat iemand doet, maar dit kun je dan op een volwassen en neutrale manier aangeven, zonder de -onbewuste- oude lading erachter.
Bevrijd jezelf van onverwerkt oud zeer
Als je hier meer over wilt lezen en wilt leren hoe je dit aanpakt, kan ik je de boeken van Ingeborg Bosch aanraden: "De herontdekking van het ware zelf" en "Illusies". Hierin wordt uitgelegd hoe afweermechanismen ontstaan en hoe we die in ons volwassen leven blijven toepassen. En vervolgens: hoe we ons daarvan kunnen bevrijden.
Afweermechanisme = het ego
Iemand die onbewust in zijn oude pijn is geraakt, reageert heftig, met boosheid of woede. Moet je op zo'n moment gaan uitleggen wat er eigenlijk aan de hand is? Helaas heeft dat weinig zin. Mensen zijn in een overlevingsmechanisme terecht gekomen. Het ego is aan het vechten om de pijn (of schaamte) van zich af te houden. Zo iemand staat niet open voor een psychologische verklaring. Alles wat je zou uitleggen wordt opgevat als een aanval, waartegen hij zich moet verdedigen. Dat is wat het ego doet, het ego functioneert als afweer. En doet dat zeer hardnekkig.
Wat je beter kunt doen: laat hem kwaad op je zijn. En keer zelf naar binnen: hoe is het voor mij als iemand zo kwaad op me is? Wat voel ik dan? Voelt het angstig of bedreigend? Waar zou dat uit voortkomen? Onderzoek dat eens. Zo kun je alles gebruiken om tot een steeds groter bewustzijn te komen.
Als we dit allemaal zouden doen, lossen we steeds meer conflicten in de buitenwereld op. Want alle conflicten komen voort uit de onopgeloste conflicten in onszelf. En op een nog veel grotere schaal, zou er zelfs geen oorlog meer hoeven te zijn. Want oorlogvoeren is de allergrootste projectie van het ene land op een ander land. De pijn van een land wordt naar buiten geprojecteerd op een ander land. Zij zijn de boosdoeners! De ware 'boosdoener' zit altijd in onszelf. Los het dáár op en projecteer niet op anderen.
Hou je eigen troep bij je.
Gemakkelijk? Nee.
De moeite waard? Alleszins.
Het leidt tot grote innerlijke vrede.
En alles wat je nu oplost hoef je later niet meer te doen.
Uit de praktijk
Ik speel al heel lang drums in verschillende bands, waarvan ik ook de organisator ben. In de loop van die jaren heb ik al zoveel projecties over me heen gehad, dat ik besloten heb om dit stukje te schrijven.
Als je iets organiseert voor mensen, doe je op een gegeven moment altijd wel iets verkeerds in iemands ogen. En die persoon wordt vervolgens heel kwaad op mij. Ik krijg dan een ontzettend boze mail. Hoe ga je daarmee om? Uitleggen dat er hier een afweermechanisme speelt, wekt alleen meer schaamte en dus boosheid op. In discussie gaan helpt ook niet. Ik heb besloten om niet mee te gaan in het verhaal over de boosheid en daar dus niet op te reageren. In de band ben ik geen therapeut of counsellor. Dan is die persoon maar kwaad op mij. Het is ieders eigen verantwoordelijkheid hoe hij met zijn gevoelens omgaat. Ik kan daar ook weer van leren hoe andermans boosheid voor mij voelt.
Mijn tip
Het is niet erg om uit de bocht te vliegen, dat is alleen maar menselijk. Het is de kunst om hier vervolgens op een volwassen en bewuste manier mee om te gaan. Wees moedig, bied je excuses aan en zeg dat je heel erg geraakt was door wat die ander deed of zei. En dat je beseft dat je het in jezelf zal moeten oplossen. Kwetsbaar zijn vraagt moed, is bewonderenswaardig, èn zorgt voor meer verbinding en betere relaties. Daarentegen: vechten (=boos worden, in de aanval gaan), vluchten (=van het toneel verdwijnen, niks meer zeggen) of verstijven (=door angst bevangen) creëert afstand. En ook als je dat merkt bij jezelf, kun je daarop terugkomen en eerlijk zijn. Zonder verwijt of ander oordeel naar jezelf. Het levert je zoveel meer op. Veel geluk!